Ekstrakt elde etme işlemi yani ekstraksiyon bitkideki etkin maddenin uygun çözücü ile ayrıştırma işlemidir. Tıbbi aromatik bitkilerde ekstrakt elde edilmesi solvent kullanımı ile sağlanır. Buna iyi bir örnek en yaygın kullanılan çözücü olan sudur. Çay hazırlarken kullanılan su örneği konuyu canlandırabilmek açısından çok uygundur. Çözücülerde akılda tutulması gereken genel kural ise benzer benzeri çözer kuralıdır. Yani polar çözücü polar çözünenleri apolar çözücü ise apolar çözünenleri çözer ve uçucu yağ bileşenleri apolar olduğu için polar olan suda çözünmez.
Elde edilen ekstraktlar kimyasal olarak saf bir maddeden oluşmaz tek etkin madde içeren hale dönmesi saf olarak ayrıştırılması çeşitli ektraksiyon yöntemleri mevcuttur. Solvent, perkolasyon, sıcak ekstraksiyon, infüzyon. Maserasyon, mikrodalga-ultrason- enzim destekli ekstraksiyon bu yöntemlerden bazılarıdır.
Ancak hangi yöntemin seçileceği ve nasıl uygulanacağı önemlidir. Bu başlıklardan bazıları;
*Ham drog doru bitkiden, doğru zaman ve doğru yerde bir de doğru şekilde toplanmalıdır. Saf olması ve yabancı madde içermemesi önemlidir.
* Kurutma işlemi biyoaktif maddelere zarar vermeyecek şekilde yapılmalı yüksek ısıya duyarlı maddeleriiçeren droglar donurarak kurutulabilir.
* Elde edilmesi güç olan drogların ekstraksiyonunda perkolasyon gibi ekstrakt verimliliği yüksek yöntemler tercih edilirken elde edilmesi elde edilmesi kolay ve ucuz olan droglar için infüzyon ve maserasyon gibi verimliliği düşük uygulaması kolay yöntemler tercih edilir.
* ısıya duyarlı ve ısıya dayanıklı olma koşulları da seçilecek ekstraksiyon yöntemlerinde etkilidir. Maserasyon, perkolasyon gibi yöntemler hiç yada düşük ısı uygulanan yöntemler iken soxhlet ve dekoksiyon yüksek ısı uygulanarak uygulanan yöntemlerdir.
*Uygulanan ekstraksiyon süresi de önemlidir. Sürenin az olması fitokimyasalların ayrılamamasına sürenin fazla olması ise istenmeyen maddelerde artışa neden olur.
Kaynak:tıbbi ve aromatik bitkiler bilimi ve teknolojisi
Prof Dr Hasan BAYDAR syf:85-87
